راهنمای کامل تشخیص هارد SSD سوخته یا هارد خراب

یکی از بدترین کابوس‌های هر کاربر کامپیوتر، از دست دادن اطلاعات مهم است؛ چه عکس‌ها و پروژه‌های کاری باشند، چه فایل‌های شخصی. معمولاً این فاجعه وقتی اتفاق می‌افتد که هارد یا SSD دچار خرابی سخت‌افزاری (سوختگی) شده باشد.
اما سؤال اصلی این است که از کجا بفهمیم هارد ssd سوخته و آیا هنوز امیدی به تعمیرش هست؟
در مقاله ی راهنمای کامل تشخیص هارد SSD سوخته از فروشگاه رادین کامپیوتر دقیق یاد می‌گیریم نشانه‌های سوختگی هارد و SSD، روش‌های تست سلامت آن‌ها، و تفاوت خرابی منطقی و فیزیکی را چطور تشخیص دهیم تا قبل از نابودی کامل داده‌ها، بتوانیم از آن‌ها بکاپ بگیریم.

تفاوت خرابی منطقی و خرابی فیزیکی در هارد و SSD

قبل از هر چیز باید بدانیم هر خرابی، به معنی سوختن کامل نیست.
خرابی‌ها در حافظه‌های ذخیره‌سازی به دو دسته تقسیم می‌شوند:

1. خرابی منطقی (Logical Failure):
   در این حالت، خود سخت‌افزار سالم است، اما فایل‌سیستم یا داده‌ها آسیب دیده‌اند. مثلاً پارتیشن حذف شده یا ویندوز نمی‌تواند درایو را بخواند. این نوع خرابی معمولاً با نرم‌افزار قابل بازیابی است.

2. خرابی فیزیکی (Physical Failure):
   در این حالت، برد اصلی، چیپ حافظه یا موتور هارد آسیب دیده است. معمولاً هارد یا SSD دیگر شناسایی نمی‌شود، صدای غیرعادی تولید می‌کند یا اصلاً روشن نمی‌شود.

نشانه‌های سوختن یا خرابی فیزیکی هارد HDD

اگر از هارد دیسک مکانیکی (HDD) استفاده می‌کنید، علائم سوختگی یا خرابی معمولاً قابل تشخیص هستند:

• 🔊 صدای کلیک یا تق‌تق ممتد:
  یکی از واضح‌ترین نشانه‌های خرابی فیزیکی است. این صدا معمولاً از هد یا موتور هارد ناشی می‌شود.

• ⚠️ عدم شناسایی در BIOS یا ویندوز:
  اگر سیستم در هنگام بوت هیچ نشانه‌ای از هارد نشان نمی‌دهد، احتمال سوختن برد هارد یا چیپ کنترلر زیاد است.

• 🐢 کندی شدید یا هنگ کردن سیستم:
  اگر باز کردن فایل‌ها زمان زیادی می‌برد یا گاهی سیستم فریز می‌شود، ممکن است دیسک در آستانه خرابی باشد.

• 🔥 بوی سوختگی یا داغ شدن غیرعادی:
  در برخی موارد، سوختن چیپ روی PCB باعث بوی سوختگی می‌شود. در این حالت فوراً سیستم را خاموش کنید تا آسیب گسترش پیدا نکند.

نشانه‌های خرابی و سوختن SSD

در ادامه ی راهنمای کامل تشخیص هارد SSD سوخته باید به این نکته توجه کنیم که برخلاف هارد مکانیکی، هارد SSD هیچ قطعه‌ی متحرکی ندارد، بنابراین صدایی از خود تولید نمی‌کنند. اما نشانه‌های خرابی آن‌ها نرم‌تر و پنهان‌تر است:

• 🚫 سیستم بوت نمی‌شود یا به‌صورت ناگهانی ریستارت می‌کند.

• 💻 SSD در بایوس شناسایی نمی‌شود یا ظرفیتش صفر نشان داده می‌شود.

• ⚙️ فایل‌ها خراب، باز نمی‌شوند یا ارور “CRC” می‌دهند.

• 🧊 کند شدن ناگهانی SSD حتی در کارهای ساده.

• 🔋 SMART Error یا پیغام‌هایی مثل “Drive Health: Critical” در نرم‌افزارهای تست سلامت.

SSD معمولاً به‌جای خرابی تدریجی، ناگهان از کار می‌افتد، به همین دلیل بکاپ‌گیری منظم از اطلاعات حیاتی اهمیت زیادی دارد.

چگونه از نرم‌افزار برای تشخیص خرابی استفاده کنیم؟

برای بررسی سلامت درایو، ابزارهای نرم‌افزاری دقیق وجود دارد که داده‌های SMART Drive را تحلیل می‌کنند. چند نمونه از بهترین آن‌ها:

• CrystalDiskInfo → نمایش وضعیت SMART، دما، تعداد خطاها و عمر باقیمانده SSD.

• Hard Disk Sentinel → نرم‌افزاری قدرتمند برای بررسی سلامت لحظه‌ای هارد و SSD.

• HD Tune Pro → تست سطح دیسک برای پیدا کردن سکتورهای خراب.

اگر نرم‌افزارها هشدار “Reallocated Sectors” یا “Bad Blocks” بدهند، یعنی درایو شما در مراحل اولیه خرابی قرار دارد.

چگونه بفهمیم هارد HDD یا SSD واقعاً سوخته است؟

خیلی وقت‌ها کاربران تصور می‌کنند درایوشان سوخته، در حالی که فقط دچار خرابی نرم‌افزاری یا اتصال نادرست است.
برای تشخیص قطعی سوختگی، مراحل زیر را دنبال کنید:

1. اتصال هارد به سیستم دیگر
   هارد HDD یا هارد SSD را با کابل SATA و برق سالم به یک کامپیوتر دیگر وصل کنید. اگر شناسایی شد، احتمالاً مشکل از مادربرد یا کابل خودتان بوده.

2. بررسی در BIOS یا Disk Management
   اگر در BIOS شناخته نمی‌شود یا در Disk Management بدون ظرفیت (0GB) نشان داده می‌شود، نشانه‌ای از خرابی سخت‌افزاری است.

3. تست در نرم‌افزار CrystalDiskInfo یا Hard Disk Sentinel
   اگر اطلاعات SMART نمایش داده نمی‌شود یا همه مقادیر “Unknown” هستند، احتمالاً برد یا کنترلر SSD سوخته است.

4. شنیدن صدا یا بررسی دمای سطح درایو
   در HDDها، صدای کلیک یا چرخش نامنظم نشانه‌ای واضح از خرابی هد یا موتور است. در SSD، گرمای شدید بدون فعالیت طبیعی نیست.

اگر در تمام موارد بالا درایو شناسایی نشد، به احتمال زیاد سوخته یا کنترلرش آسیب دیده است.

آیا امکان بازیابی اطلاعات وجود دارد؟

بستگی دارد درایو شما از چه نوعی و خرابی از چه جنسی باشد:

• در خرابی منطقی (مثل حذف پارتیشن یا فرمت اشتباهی)، بازیابی با نرم‌افزارهایی مثل R-Studio، EaseUS Data Recovery یا Disk Drill ممکن است.

• در خرابی فیزیکی، بازیابی اطلاعات فقط توسط مراکز تخصصی ممکن است. آن‌ها معمولاً با ابزارهای سخت‌افزاری و Clean Room داده‌ها را از چیپ‌های NAND (در SSD) یا پلاترها (در HDD) استخراج می‌کنند.

نکته مهم: خودتان هارد یا SSD را باز نکنید. باز کردن در محیط معمولی می‌تواند باعث نابودی کامل داده شود.

راه‌های پیشگیری از سوختن SSD یا HDD

با رعایت چند نکته ساده می‌توانید طول عمر حافظه خود را چند برابر کنید:

1. ⚡ از نوسانات برق جلوگیری کنید → استفاده از UPS یا محافظ برق.

2. 🔥 دمای سیستم را پایین نگه دارید → تهویه کیس و خنک‌کننده مناسب نصب کنید.

3. 🧹 سیستم را مرتباً اسکن کنید → ویروس یا بدافزار می‌تواند سکتورهای هارد را خراب کند.

4. 🧍‍♂️ همیشه قبل از جدا کردن هارد اکسترنال، گزینه “Eject” را بزنید.

5. 🔁 هر ۶ ماه یک‌بار سلامت SSD یا HDD را با CrystalDiskInfo چک کنید.

چه زمانی باید هارد یا SSD خود را تعویض کنید؟

حتی اگر هنوز کار می‌کند، برخی نشانه‌ها می‌گویند زمان خداحافظی نزدیک است:

• تعداد Bad Sectorها در HDD رو به افزایش است.

• نرم‌افزار تست سلامت، وضعیت درایو را “Caution” یا “Bad” نشان می‌دهد.

• SSD گاهی در بوت اولیه سیستم شناسایی نمی‌شود.

• صداهای غیرعادی، کندی شدید یا ارورهای مکرر در انتقال فایل.

در این حالت، فوراً از اطلاعات مهم بکاپ بگیرید و یک SSD یا HDD جدید تهیه کنید.

جمع‌بندی: چطور جلوی فاجعه از دست رفتن اطلاعات را بگیریم؟

• نشانه‌های خرابی SSD و HDD را بشناسید.

• منظم از اطلاعات بکاپ بگیرید.

• سلامت درایو را با نرم‌افزارهای SMART مانیتور کنید.

• از نوسان برق، حرارت و قطع ناگهانی سیستم جلوگیری کنید.

یادتان باشد: هیچ درایوی تا ابد عمر نمی‌کند. اما با مراقبت درست، می‌توان عمر مفید آن را تا چندین سال افزایش داد و با خیال راحت از سرعت و امنیت داده‌ها لذت برد.